De publicaties rond grenzen schieten sinds vorig jaar als paddestoelen uit de grond en kunnen daarom in eerste instantie enkel beknopt gesignaleerd worden, in afwachting van een grondige bespreking.
Alexander Demandt, Grenzen. Geschichte und Gegenwart, Berlin, Propyläen, 2020, ill, krt, reg, 656 pp.
Eindelijk een omvattende geschiedenis van de grens, met inleidend ook andere soorten insteken rond het grensfenomeen (m.a.w. het benadert de opzet van het boek waarop deze website is gefundeerd, cf. de homepage, zij het dan zonder bibliografische intenties). De auteur besteedt als historicus van de Oudheid veel aandacht aan de grenzen in de eerste beschavingen (Nabije Oosten, Egypte, China), Griekenland en het Romeinse Rijk, focust voor de Middeleeuwen op de Germanen en laat de Moderne Tijden lopen tot 1914, waarna het laatste hoofdstuk het parcours naar vandaag afloopt. Het eerste hoofdstuk bevat zoals gezegd een heleboel andere soorten benaderingen, die ook in voormelde boek en website te vinden zijn (zoals: het woord, het concept, het gebruik binnen verschillende wetenschapstakken enz.), maar ook andere (zoals rond de begrenzing in de tijd, als equivalent van de ruimtelijke begrenzing): “Denn alles is irgendwo begrenzt, nicht zuletzt unser Leben” (p. 10). Hij laat echter politiek-geografische beschouwingen links liggen, omdat “die sich meist aus unberechtigden Verallgemeinungen von zutreffende Einzelbeobachtungen ergaben” (pp. 10-11).
---
Milo van Bokkum, Grensstreken. Waarom grenzen liggen waar ze liggen, Amsterdam, Van Oorschot, 2021, ill, krt, reg, 224 pp.
Rijk (cartografisch) geïllustreerd en vlot geschreven boekje over de ontstaansgeschiedenis van staatsgrenzen. Om de lezer duidelijk te maken dat het op zich positief gegeven dat het Verdrag van Westfalen (1648) een einde maakte aan de idee van een verenigd Christendom dat lang tot zoveel bloedvergieten in Europa had geleid, in ruil voor de idee van onafhankelijke staten in een inter-nationale gemeenschap, tegelijk ook de verschillen wegstopte achter grenzen en dus geen wijze van omgaan met die verschillen bood, met alle gevolgen vandien de volgende eeuwen. De auteur weet echter ook niet wat dan wél zou kunnen werken en hoopt dat alvast deze publicatie over de genesis van staatsgrenzen, de relativiteit van het fenomeen c.q. van de verschillen met de Ander, zou kunnen doen inzien? Hij doet dat aan de hand van vele voorbeelden, gegroepeerd rond verschillende thema’s: exclaves, antropografische grenzen (“lineaire grenzen”), de grenzen van Nederland, eilanden, berg- en riviergrenzen en entiteiten die gedeeld werden.
---
Klaus Dodds, Border wars. The conflicts that will define our future, London, Ebury Press, 2021, ill, reg, xxvii + 275 pp.
Analyse van de (volgens de auteur louter nefaste) rol van grenzen, als microcosmos van nationale en internationale geopolitiek, voor conflicten tussen staten, nu en in de toekomst. Hij identificeert meer bepaald drie nieuwe soorten grensconflicten: verschuiving van de ligging (of zelfs verdwijning) veroorzaakt door klimaatverandering, bij grensregio’s die in een blijvende impasse zitten en door de toenemende sofisticering van grenzen (in antwoord op de wereldwijde hypermobiliteit) als resultaat van technische innovatie. Hij beschrijft die evolutie in hoofdstukken over hydrologische grenzen, berggrenzen, niemandslanden, niet-erkende grenzen, ‘slimme grenzen’, ruimtegrenzen én ‘virale grenzen’ (zowat de eerste analyse van de gevolgen van pandemieën in het algemeen en Covid-19 in het bijzonder voor grenzen).