BERICHT 11 / Nieuwe publicaties, Actua, In de Kijker
Nieuwe publicaties
Crawford (J.), The edge of the plain: how borders make and break our world, Edinburgh, 2022.
Recensies: Almond (M.), Passports please, in: Literary Review, september 2022, 46; Poole (S.), Beyond borders, in: The Guardian, 11 augustus 2022.
Essayistische bijdragen over de rol die grenzen spelen in alle sferen van het leven, van de Muur van Hadrianus tot de Corona-epidemie.
→ 1
Eger (A.A.), The Islamic-Byzantine frontier. Interaction and exchange among Muslim and Christian communities, London-New York, 2017.
De auteur benadrukt vanuit de archeologische bevindingen in het Nabije Oosten, waar de Byzantijnse en de Islamitische cultuur raakten tijdens de vroege Middeleeuwen, dat het concept van de frontier als een wildernis op de rand van de beschaving of een grens die twee entiteiten scheidt, niet klopt; en het is ook niet eenvoudigweg een dun bevolkt gebied. In de bestudeerde regio was het wel een zone waar twee groepen over driehonderd jaar inter-ageerden; zij weerspiegelden daarbij niet hun centrale steden en gemeenschappen maar identificeerden zich veeleer met de lokale gebruiken die het gevolg waren van de uitdagingen van de omgeving – het centrum/periferie-model gold dus hier niet. Territorialiteit had alles te maken met de voedselvoorziening van de plaatselijke bevolking en niets met politieke subjectiviteit: de thughūr (de grens met een niet-moslimland) is een verbeelde grens opgebouwd uit religieuze en politieke ideologieën. De auteur participeert in de discussie over de aard van de frontier, waarbij hij het gebrek aan interdisciplinariteit bij archeologen en historici betreurt; ook wordt doorgaans de rol van de de plaatselijke herder-bevolkingen over het hoofd gezien. Hij illustreert een meer complex beeld, van gelijktijdige lagen van perceptie (naargelang van de wetenschappelijke discipline) van een reële, ecologische frontier van de nederzetting naast een ideologische (militaire, religieuze) frontier.
→ 1.3, 2.1.0, 3.3
Duez (D.) & Simonneau (D.), Repenser la notion de frontière aujourd’hui. Du droit à la sociologie, in Droit et Sociologie. Revue Internationale de theorie du droit et de sociologie juridique, 98, 2018, 37-52. De auteurs werken aan de Université Saint-Louis in Brussel.
→ 0.1, 1.6
Actua
In de tweede helft van 2022 laaide, in de Batken-regio, de sluimerende grenstwist Tadzjikistan // Kirgizië weer in alle hevigheid op. De meer dan 1000 km lange grens wordt voor ongeveer de helft betwist.
→ 3.3
In de kijker
In deze rubriek wordt de aandacht gevestigd op een oudere publicatie die relevant is voor de actualiteit
De inval van Rusland in Oekraïne op 24 februari 2022
Dullin (S.), La frontière épaisse. Aux origines des politiques soviétiques (1920-1940), Paris, 2014.
Uitgebreide, op archiefonderzoek gebaseerd, studie van het grensbeleid van de tussen-oorlogse Sovjetunie. De auteur detecteert een matrix van grenspolitiek, langs de sluiting van de grens, de repressie van verboden grensverkeer, de installatie van een verboden zone, deportaties en evacuaties (p. 307). Het grensbeleid evolueerde over drie etappes: eerst (1920-1923) was er de “dikke”, “dichte” grensfase, waarin het nieuwe communistische regime na de burgeroorlog “geobsedeerd” leek door controle over de grenzen, met de grensbewaker als nationale held. De grenzen dienden niet enkel als duidelijke scheidingslijn, met controle van alle verkeer, maar de zone daarrond werd tevens een spanningsveld van waaruit invloed uitgeoefend werd op de nabuur. Tijdens de tweede fase (1924-1933) werd de grens een ‘vitrine van het socialisme’, waarbij monumentale grensposten duidelijk moesten maken dat daar een nieuwe wereld begon (cf. bijvoorbeeld de grenspost van Negoreloe (RUS) / Niehorele (POL), op de grens met Polen). Tegelijk vertaalt de vrees van het Centraal Bureau dat het westelijk kapitalisme een bedreigend blok zal vormen, zich in de grenszones in een toenemend repressief regime van onder meer deportaties van de grensbevolking. Wanneer die deportaties systematisch en massaal werden tijdens de derde fase (1934-1940), werd de grenszone dan ook stilaan een verboden, nagenoeg leeg gebied (met enkel nog ‘loyale’ burgers).
Recensie: Haesler (N.), Sabine Dullin, La frontière épaisse. Aux origines des politiques soviétiques (1920 – 1940), in: Lectures. Les comptes rendus, 26 janvier 2015.
https://journals.openedition.org/lectures/16833 [accessed 27-07-2022]
→ 3.1