Vanaf het einde van de 18^e eeuw verdwenen de traditionele, sociaal-immobiele structuren van het Ancien Régime, samen met verpersoonlijking van de staatsmacht door de vorst. De modernisering van de maatschappij langs de uniformisering van de economie, het rechtswezen en de instellingen ging gepaard met de vorming van een nieuw politiek-territoriaal concept: de natie. Voor de autonoom geworden onderdanen (nu staatsburgers) werden, onder invloed van het nationalisme, religieuze referentiepunten vervangen door nationale, en verspreid langs kranten en tijdschriften, verplicht onderwijs, dienstplicht, het straatbeeld, vlaggen, hymnen enz. De staat en zijn burgers ontleenden voortaan legitimiteit aan een specifieke nationale identiteit. Daarbij werden vaak (pre-moderne) culturele kenmerken gebruikt: een als gedeeld beschouwd (en teleologisch voorgesteld) verleden, een specifieke taal en cultuur en een uniek waardensysteem en volkskarakter. En ook een nationaal territorium, met idem dito grenzen: de grenzen van de staat dienden immers samen te vallen met die van de natie. Grenzen kregen daardoor een culturele en emotionele betekenis. 15_nationale_grenzen.pdf (88 kB)

Belangrijke publicaties

- Nordman (D.), Des limites d’Etat aux frontières nationales, in Les Lieux de mémoire o.r.v. P. Nora, dl. 2, La Nation, o.r.v. P. Nora, Paris, 1986, pp. 35-61.

- Biger (G.), On Nations and International Boundaries: the European case, in: European Spatial Research and Policy, jg. 18, 2011, nr. 2, pp. 69-76.

Behandelt grenzen die een natie maakten (met België als één van de voorbeelden).

- Haslinger (P.), Grenze als Strukturprinzip und Wahrnemungsproblem. Theorien und Konzepte im Bereich der Geschichtswissenschaften, in: Augustynowicz (C.) & Kappeler (A.) (Hrsg.), Die galizische Grenze, 1772-1867. Kommunikation und Isolation, Wien-Berlin, 2007, 5-20.

Recente publicaties

- Jackson (J.) & Molokotos-Liederman (L.), Nationalism, Ethnicity and Boundaries. Conceptualising and understanding identity through boundary approaches. London, 2018. Handelingen van een congres over nationalisme en grenzen (door ASEN in 2012).

[nog te bespreken]

Alle publicaties 1_5_nationale_grenzen_leeswijzer.pdf (70,6 kB)

° Citaat: “Machen Sie aber die Nationen frei und gleich, schützen Sie die kleinen und schwachen vor Unterdrückung, schaffen Sie Gerechtigkeit, schaffen Sie nationale Grenzen”: aansporing van humanist Lodovico Settembrini in Thomas Mann’s roman Der Zauberberg uit 1924 (citaat op p. 403 in uitgave door Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main, 1980).