“The skin of the state”

Nick Middleton°

Vanaf de 14^e eeuw wordt in (vooral West-)Europa langzamerhand de band tussen een heer (vorst) en onderhorigen vervangen door die tussen een politieke autoriteit (koning) en een bepaalde ruimte. De persoonlijke allineatie aan een heer wordt vervangen door staatsburgerschap, suzereiniteit door soevereiniteit. De hiërarchische subordinatie tussen heren werd vervangen door een wereld van gelijkwaardige staten, waartussen territoriale grenzen met ruimtelijke exclusie elkaar. Daarvoor dient het grondgebied geünifieerd te worden en grenzen ‘gerationaliseerd’: de lineaire staatsgrens werd bepaald, vastgelegd en zichtbaar afgebakend en voorzien van grenskaarten, grenstekens, grensversterkingen, grenswachten, douaneposten. Die evolutie was echter niet eenduidig of rechtlijnig en vond pas voltooiing in de 18^e eeuw, met het Verdrag van Westfalen in 1648 als onomkeerbaar kantelmoment. Illustratief voor dat proces is de introductie van het woord ‘grens’. Meer: 1_4_lineaire_staatsgrenzen.pdf (2,2 MB)

François (E.), Seifarht (J.), Struck (B.) (Hrsg.), Die Grenze als Raum, Erfahrung und Konstruktion. Deutschland, Frankreich und Polen vom 17. bis zum 20. Jahrhundert, Frankfurt-a-M.-New York, 2007. Over de functiewijziging van grenzen parallel met de opbouw van de moderne staat.

Dubois (S.), Les bornes immuables de l’Etat. La rationalisation du tracé des frontières au siècle des Lumières (France, Pays-Bas autrichiens en principauté de Liège), Heule, 1999. Uitstekend werk over de grensbepaling tussen de Oostenrijkse Nederlanden en het prinsbisdom Luik tijdens de 18^e eeuw met ook algemene en theoretische hoofdstukken.

Conring (H.), De finibus Imperii Germanici. Libri Duo. Quibus jura finium a primo Imperii exordio ad haec nostra usque tempora 

propugnantur, 2 delen (in 1 band), Helmstedt, 1654. Heruitgegeven en vertaald naar het Engels door de Rare Books Club als: De finibus Imperii Germanici, Miami, 2012.

Het naar verluidt eerste theoretisch (historisch-politicologisch) werk over grenzen. Bevat een chronologisch overzicht van de grensgeschiedenis van Duitsland vanaf het Romeinse Rijk tot de 17^e eeuw, met een hoofdstukje over zeegrenzen.